A vitamininin faydaları

A vitamininin faydaları nedir?

Vitamin A: Retinoidler

Vitamin A’nın 3 formu sağlık için önemlidir
– Retinal
– Retinoik asit
– Retinol
• β-karotin (bir karotinoid ya da pigment): sarı/portakal sarısı gıdalarda yoğun bulunan provitamin A

Yağda çözünen bir vitamindir ve başlıca kc’de depolanır.
 A vitamini ,retinol olarak da bilinen aktif formu yağ asidi esterleri şeklinde hayvansal gıdalarda bulunur
 Ayrıca prekürsör formda beta-karoten olarak bitkisel kaynaklarda özellikle havuçta bulunur

A vitamini; görme, büyüme, üreme, embriyo gelişmesi, kan yapımı, bağışıklık sistemi ve doku hücresi farklılaşmasında gerekli bir vitamindir.A vitamini yağda erir, ısıya dayanıklıdır, emilimi için safra asitlerine ihtiyaç vardır.

A vitamini, göz problemlerini ve körlüğü önler. Bağışıklık sistemini kuvvetlendirerek cilt sorunlarını engeller. Ayrıca sindirim sisteminde oluşan ülserleri tedavi eder; soğuk algınlığına ve böbreklerde, mesanede, akciğerlerde ve mukus zarlarında enfeksiyonlara karşı vücudu korur. Eksikliğinde gece körlüklerine benzer hastalıklar görülür.

A vitaminidokuların bakım ve onarımı, yeni hücrelerin gelişmesi, kemiklerin ve dişlerin oluşumu için de önemlidir. Antioksidan olarak faaliyet yaparak hücreleri kansere ve diğer hastalıklara karşı korur, yaşlanma sürecini yavaşlatır, yağ depolanmasına yardımcı olur. A vitamininin vücut açısından diğer bir önemi, proteinlerin A vitamini olmadan kullanılamamasıdır.

A vitamini eksikliği çok sık görülmemekle birlikte, eksikliğinde derinin pullanması, akne gibi cilt sorunları, iskelet gelişiminin duraklamasını içeren büyüme eksikliği, kornea ile ilgili sorunlar ve körlük görülebilir. Ayrıca A vitamini eksikliğinde bağışıklık sistemi ve vücut direnci azaldığından, vücut enfeksiyona daha açık hale gelir ve daha kolay hastalanır.

Retinol, A vitamininin besin olarak alınan haline denir.

Vit A-Önemi
• Dokuların büyümesi ve onarımı için gereklidir
• Ağız, burun, boğaz ve akciğerlerin müköz membranlarını koruyucudur
• Hastalıklara yakalanma riskini düşürür
• Havayı kirleticilerden korur
• Gece körlüğü, bakarkörlük vb görme bozukluklarına karşı korur
• Kemik ve diş oluşumuna hizmet eder
• Beta-karotinden zengin beslenme akciğer ve bazı ağız kanserleri oluşma riskini azaltır

Vitamin A – Fonksiyonlar
• Görme, özellikle gece görüşü
• Hücre gelişmesi (retinoik asit)
• Bağışıklık (Immunite)
• Üreme (Reprodüksiyon)

Vücut Çalışmasındaki Görevleri

• Vücudun hastalıklara karşı bağışıklık sisteminin oluşumunda yardımcıdır.
• Kemik dokusunun ve üreme sisteminin gelişiminde yardımcıdır.
• Gözlerinizin karanlıkta normal olarak görmesine ve alacakaranlığa alışmasına yardım eder.
• Epitel (barsak,deri vb) doku yapımı, gelişimi ve korunmasında görev alır. A vitamini yetersizliğinde böbreklerde, sindirim organlarında bozukluklar görülebilir. Solunum ve üreme sistemi ile sindirim sisteminde; ağız, mide ve ince bağırsakların ve idrar yollarındaki deri ve dokuların sağlıklı bir şekilde devamlılığını sağlayarak, enfeksiyonlara karşı korur.
• Karotenoid formları bir antioksidan olarak çalışırlar ve çeşitli kanser türleri ile yaşlanmaya bağlı hastalıklara karşı koruyucu etki gösterebilirler

A Vitamini Yetersizliği ve Fazla Miktarda Tüketimi
A vitamini vücutta depo edilen bir vitamindir. Bu nedenle yetersizlik belirtileri, uzun süre A vitamini alınmadığında görülür. Yetersiz ve dengesiz beslenenlerde ve büyümenin hızlı olduğu çocukluk, gebe ve emziklilik dönemlerinde sorun ortaya çıkar.
A vitamini Yetersizliğinin En Önemli Belirtileri;
? Epitel dokuların (derinin kuru ve pütürlü bir durumda olması, gözdeki epitel dokunun bozulması, kuruması ve koruyucu tabakanın kaybı) bozulması.
? Bağışıklık sisteminin bozulması nedeniyle enfeksiyon hastalıklarına yakalanma sıklığının artması.
? Vitamin A yetersizliği sindirim organlarında da kendini göstermekte ve mide yaraları oluşabilmektedir.
? A vitamini yetersizliğinde çocuklarda normal büyüme ve gelişme sağlanamamaktadır.Özellikle çocuklarda sık görülen enfeksiyon hastalıkları, vücut direncinin düşük olması büyümede gerilik konusunun önemini ortaya çıkarmaktadır.
A vitamininden yeterli beslenen bir birey günlük ihtiyacın 10 katı kadar A vitamini alırsa vücutta zehirlenme etkisi görülür. Zehirlenmenin ilk belirtileri baş ağrısı, baş dönmesi, kusma şeklindedir. Fazla alınmasında karaciğerde büyüme, eklemlerde ağrı, baş ağrısı, kuru ve pul pul dökülen deri, kusma ve iştah kaybı, uzun kemiklerde kalınlaşma, saç dökülmesi, deride sararma ve kafa içi basıncın artması, sinir sisteminde hasar ve doğumsal bozukluklar da gözlenebilir.

Günlük A Vitamini Gereksinmesi
Besinlerde A vitamini retinol ve A vitamini ön maddesi karoten olarak bulunur.
Günlük ihtiyaçlar Retinol eşdeğeri (RE) olarak şöyledir:
0-12 aylık bebeklerde 375mcg, 1-3 yaş grubu çocukta 400mcg, 7-10 yaş grubu çocukta 700mcg, 11-14 yaş grubu çocukta 800mcg, 15-18 yaş grubu çocukta 1000 mcg retinoldür. İhtiyaç yetişkin erkek için 1000 mcg, kadın için 800 mcg ‘dır.

A Vitamininin En Çok Bulunduğu Besinler
Organizmanız A vitaminini iki yolla sağlar. Retinol formundaki A vitaminini hayvansal kaynaklı karaciğer, balık yağı, süt, tereyağı, yumurta gibi besinlerden alırsınız. Bitkisel kaynaklardan ise beta karoten gibi karotenoidleri alır ve bunları organizmanızda A vitaminine dönüştürebilirsiniz.

Karotenoidlerin ( A vitamini ön maddesi) kaynakları kırmızı ve sarı portakal ile birçok koyu yeşil yapraklı sebzelerdir. En çok sarı turuncu (havuç , kış kabağı vb.) koyu yeşil yapraklı sebzeler ile sarı ve turuncu meyvelerde (kayısı, şeftali vb.) bulunur.

A vitamininin faydaları

Göz Sağlığını Korur

A vitamini rhodopsin molekülünün kritik bir parçasıdır ve ışık retina üzerinde parladığında harekete geçirilir ve beyine sinyal göndererek görme sağlar. Beta karoten, yani bitkilerde bulunan A vitamininin formülü, yaşla ilgili körlüğün önde gelen nedeni olan maküler dejenerasyonun önlenmesinde rol oynar.

Bağışıklık sistemini korur

Birçok bağışıklık sistemi fonksiyonları yeterli miktarda A vitaminine bağımlıdır. Beta-karoten ayrıca bağışıklık sistemini güçlendirmeye ve çeşitli kronik hastalıkları önlemeye yardımcı olan güçlü bir antioksidandır. A vitamini özellikle çocukların bağışıklığına yardımcı olabilir.

Kırışıklıklara karşı A vitamini

A vitamini, yara iyileşmesi ve cildin onarılması için gereklidir. Tüm epitelyal (cilt) hücrelerin hem içeride hem de dışarıda desteklenmesi gereklidir ve cilt kanseri ile mücadelede güçlü bir yardımcıdır. A vitamini eksikliği, A vitamininin sivilce ile savaşabildiğini ve genel cilt sağlığını iyileştirdiğini ispatlayan çalışmalarla gösterildiği üzere zayıf bir cilde neden olabilir. A vitamini cilt çizgilerini ve kırışıklıklarını cildin genç görünümlü olmasından sorumlu olan daha fazla kollajeni üreterek uzak tutar. A vitamini de sağlıklı ve güçlü saçlara da katkıda bulunur.

Kansere karşı A vitamini

Akciğer, prostat, göğüs, yumurtalık, mesane, ağız ve deri kanserlerinin retinoik asit ile baskılandığı yapılan araştırmalarla gösterilmiştir. Bir başka çalışmada, melanom, hepatom, akciğer kanseri, meme kanseri ve prostat kanserinde retinoik asit bulguları gösteren çok sayıda referans toplanmıştır. Araştırmacılar, retinoik asitteki moleküler mekanizmaların kanser hücrelerinin kaderini kontrol edebileceğini gösteren yeni kanıtlar buldu.

• Bağışıklık sistemini güçlendirir.
• Kemik, diş ve diş eti gelişimine yardımcı olur.
• Gece körlüğüne karşı etkilidir ve göz bozukluklarının tedavisine yardımcı olur.
• Bazı kanser türlerine karşı etkin rol oynar.
• Deri, tırnak ve saçların sağlıklı olmasını sağlar.

• A vitamini faydalarıarasında öncelikle kemik gelişimin sağlaması ve kemiğin güçlü bir yapı kazanmasına fayda sağlaması yer almaktadır. Kemiklerde meydana gelebilecek sorunların giderilmesine fayda sağlayan bu vitamin türü oluşmuş olan çatlak ve kırık tarzı kemik zedelenmelerin hızlı bir şekilde tedavisine yardımcı olmaktadır.
• Bu vitamin türünün faydaları arasında bağışıklık sistemini güçlenmesine fayda sağlaması bulunmaktadır. Virüs ve bakterilerin neden olduğu hastalıkların vücuttan atılmasına fayda sağladığı gibi hastalıkların vücuda etki etmesini de engellemektedir. Vücudun sağlıklı bir yapıda kalmasına yardımcı olur.
• Bayanlarda ve erkeklerde üremeyi ve gelişmeyi sağlamaktadır. Üreme organlarının sağlıklı bir şekilde çalışmasına fayda sağlar. Ayrıca bebeklerin hızlı bir şekilde güçlenmesine ve sağlıklı bir yapı kazanması konusunda oldukça faydalıdır.
• A vitamini faydalarıarasında yer almakta olun bir diğer madde ise hücre fonksiyonlarının düzelmesine fayda sağlamasıdır.
• Bunun yanı sıra bu vitamin türü diş ve diş etinin sağlığının korunmasına fayda sağlar. Diş çürümelerine karşı engel olabileceği gibi diş etinde meydana gelebilecek rahatsızlıkların giderilmesinde de son derece etkilidir.
• A vitamini saç ve cilt sağlığı içinde oldukça önemlidir. Saçların parlak ve gür bir şekilde çıkmasına fayda sağlar. Ayrıca saç dökülmelerine ve kırılmalarına karşı mükemmel bir koruma sağlamaktadır. Sağlıklı bir saç derisinin oluşmasına da fayda sağlayan bu vitamin türü cildin parlak ve pürüzsüz bir görünüm kazanmasına da fayda sağlamaktadır. Yaş ilerlemesi ile meydana gelebilecek olan kırışma ve buruşmaların önüne geçer ve cilde gergin bir yapı kazanmasına fayda sağlar. Ayrıca sivilce ve siyah nokta gibi rahatsızlık verici cilt sorunlarının çözümlenmesine yardımcı olur.
• Organların sağlığının korunması açısından da son derece önemli olan bir vitamin türüdür. Özellikle mide ve karaciğer organının korunmasına fayda sağlar.
• Bunun yanı sıraA vitamini faydalarıarasında D vitaminin vücutta ki etkinliğinin daha fazla olmasına fayda sağlaması da bulunmaktadır. Ayrıca enfeksiyon türü hastalıkların oluşmasını da engellemektedir.
• Gözlerin iyi bir şekilde görmesine sağlamaya yardımcı olan A vitamini gece körlüğü gibi durumların oluşmasına engel olur.

Gözde renkli ve ışık durumuna göre net görmeyi sağlar. Gözü korur. Göz sağlığını korumak için A vitaminin E ve C vitamine de ihtiyacı vardır. Vitaminler birlikte etkileşim halindedirler.

Gözde katarakt oluşumunu en aza indirdiği bildirilmiştir.

Büyüme ve gelişmede doku onarımı ve yapımında fayda sağlar.

Besinlerdeki karotenler A vitaminden daha fazla anti-oksidan aktive göstermektedir. Kanserden korunma yollarından biriside anti-oksidan olarak zengin beslenmedir. Karotenlerin anti-oksidan özelliğinden dolayı kanserden koruyu olduğu bilinmektedir.

Bu vitamin, ilk olarak çocuklarda kızamık hastalığının engellenmesinde kullanılmıştır ve olumlu etkileri olduğu bildirilmiştir.

Bebeklerin akut viral enfeksiyon gelişiminde bu vitamin tedavi amaçlı kullanılmaktadır.

Sivilce oluşumu, hiperkeratotik cilt hastalıklarının tedavisinde kullanılmaktadır. Cilt sağlığı ve doku çoğalmasını sağlamaktadır.

Cilt koruyucu etkisinden dolayı E vitamini ile birlikte kırışıklık oluşumunu engellemekte ve azaltmaktadır.

Hayvansal gıdalarda daha çok bulunan A vitaminini bitkisel gıdalardan alabilirsiniz. A vitaminin bulunduğu besinler şöyle sıralanabilir:

• Hayvansal gıdalar: Karaciğer, balık yağı, süt, tereyağı, yumurta, böbrek, peynir, yoğurt.
• Bitkisel gıdalar: Ispanak, maydanoz, mercimek, pırasa, brokoli, pazı, kabak, havuç, patates, kavun, kırmızı biber, greyfurt, bezelye, karpuz.

A vitamini eksikliği nasıl belirti verir?
Bu besinler az tüketildiğinde a vitamini eksikliği görülür. Ancak A vitamini eksikliği sık görülen bir durum değildir. Ancak gebelik ve emzirme döneminde A vitamini eksik alınabilir. Anne sütüyle yeterince beslenemeyen bebeklerde A vitamini eksikliği görülebilir. A vitamini eksikliğinde sıklıkla görülen belirtiler şöyledir;

• Bağışıklık sistemi zayıfladığı için enfeksiyon hastalıklarına yakalanma sıklığı artar.
• Çocuklarda normal büyüme ve gelişme sağlanamayabilir.
• A vitamini eksikliği sindirim organlarını kötü yönde etkiler.
• Aşırı cilt kuruluğu görülür.
• Göz aşırı kurur.
• Demir eksikliğine neden olabilir.
• Gece körlüğü oluşabilir.
• Kemik ve dişler zayıflar.
• Göz, burun, sinüs, orta kulak, ağız, akciğer ve idrar yolu enfeksiyonları artarken, epitel doku sertleşir.

Vitamin A-Yetersizliği Ana belirtiler

– Gece körlüğü (Night blindness)
– Deri kuruluğu
– Immun fonksiyon bozukluğu
• Endüstriyel dünyada ender görülür
• Yoksulluk alanlarında önde gelen körlük nedenidir.

Vit A-Yetersizlik belirtileri
• Gece körlüğü (Night blindness)
• Bakarkörlük (Amaurosis, blindness)
• İnfeksiyonlara yakalanma riskinde artış
• Immun fonksiyon bozukluğu
• Pürüzlü kuru ve kepekli deri
• Koku alma kaybı ve iştah kaybı
• Yorgunluk
• Dişlerde ve diş etlerinde gelişme bozuklukları
• Endüstriyel dünyada ender görülür
• Yoksulluk alanlarında önde gelen körlük nedenidir.
Bakarkör buzağı-Altıntaş ve ark,1993 Vitamin A Toksisitesi
• İskelet bozuklukları, kendiliğinden kırıklar, iç kanamalar
• Ruminant olmayanlarda gereksinimin 4-10 katı ve ruminantlarda 30 katı toksik etkilidir
• İnsanlarda Hipervitaminosis A
– Kutup ayısı karaciğeri yenmesi
– Kendi kendine ilaç ve overprescription

 Et, yumurta, süt Vitamin A açısından zengindir.
 Sarı, turuncu ve koyu yeşil meyva ve sebzeler ise A vitamini prekürsörü beta-karoten açısından zengin bitkisel kaynaklardır.
 Hayvansal kaynaklardan alınan retinolün biyoyararlanımı
daha yüksektir.

Günlük alınması gereken doz
Gerekli miktar
(µg RE/gün)
Tavsiye edilen
güvenli doz (µg
RE/gün)
0-6 ay 180 375
7-12 ay 190 400
1-3 yaş 200 400
4-6 yaş 200 450
7-9 yaş 250 500
10-18 yaş 330-400 600
19-65 yaş (kadın) 270 500
65 yaş ütü (kadın) 300 600
19-65 yaş (erkek) 300 600
65 yaş üstü (erkek) 300 600
Hamilelik 370 800
Emzirme 450 850
Toksisite
 A vitamini yağda çözünen bir vitamin olması nedeniyle depo edilir, özellikle de karaciğerde, sürekli yüksek dozda kullanımı toksik etkilere neden olur;
 Kc hasarı
 Kemik anormallikleri
 Eklem ağrısı
 Alopesi
 Baş ağrısı
 Kusma
 Cilt irritasyonu
 Günlük 7500 µg dozda 6 yıl boyunca A vitamini alımı kc sirozuna neden olmaktadır
 Çocuklarda tek seferde 15.000-30.000 µg retinol yağ ile birlikte alındığında toksik etki gözlenmemiştir.
 Ancak günlük verilen dozun 900 µg’ı geçmemesi tavsiye edilmektedir.
 Hamileliğin erken döneminde günlük 7500 µg alımın fetal anomalilere sebep olduğu bildirilmiştir.

Günlük alınması gereken miktarın üzerinde alınması;
 Diyabet tedavisi (25.000 UI günlük doz vücudun insülini kullanmasını ve kan şekeri seviyesinin normale dönmesini sağlamaktadır)
 Kronik bronşit ve astım tedavisi ( günlük 5.000 UI tedavi ile kronik akciğer hastalığında semptomları azaltmaktadır)
 Akne tedavisi gibi hastalıklarda kullanılabilir.
 Kistik akne,akne vulgaris, pzöriazis ve fotoyaşlanmaya uğramış ciltleri tedavide kullanılmaktadır.
 Gece körlüğünün tedavisinde
 Bazı doğum defektlerinin önlenmesinde; embriyo gelişiminin erken safhalarında retinoik asit sinyalizasyonunun gerekl olduğu ve bazı nörolojik ve davranışsal
gelişim için A vitaminin gerekli olduğu rapor edilmiştir.