Tüberküloz (Verem Hastalığı) Nedir?
Tüberküloz, halk arasında verem olarak bilinir. Tüberküloz, Mycobacterium Tuberculosis bakterisinin solunum yoluyla vücuda girmesi sonucu oluşur. Tüberküloz, bulaşıcı bir hastalıktır. Genellikle solunum yolu ile bulaşan bu bakteri insan akciğerlerine yayılır ve akabinde pnömoni gelişimine neden olur.
Tüberkülozun en sık bulaştığı organ akciğer olarak bilinir. Bu durumun nedeni; vücuttaki mikropların giriş noktası akciğerlerdir. Ancak bazı durumlarda tüberküloz basili, akciğerlerden geçerek lenf sistemi ve kan dolaşımı yoluyla vücudun diğer organlarına veya dokularına ulaşabilir. Bu nedenle mikropların lenf düğümlerine, böbreklere, kemiklere ve hatta insan beynine yayılma riski vardır.
Hastalığın yayıldığı organ ve dokularda şiddetli inflamasyon ve disfonksiyon meydana gelir. Günümüzde geliştirilen tedavi yöntemleri sonucunda ölüm oranı geçmişe göre azalmış olsa da dünya genelinde halen yaklaşık 8,5 milyon kişi tüberküloz hastasıdır. Bu kişilerin yaklaşık 2 milyonu hayatını kaybetmiştir. Bu nedenle tüberküloz ciddi bir sağlık sorunu olmaya devam etmektedir.
Tüberküloz Risk Faktörleri Nelerdir?
Mycobacterium Tuberculosis virüsünün organizmaya verdiği zarar ve hastalığa yakalanma olasılığı, insan organizmasının bağışıklığına bağlı olarak farklılık gösterir. Bağışıklığı düşük kişilerde hastalığın etkileri daha kötü olabilirken, bağışıklığı güçlü olan kişilerde ciddi semptomlar önlenebilir. Tüberküloz için en yaygın risk faktörleri aşağıda listelenmiştir:
Beş yaş ve altındaki çocuklar.
65 yaş ve üzeri yaşlı bireyler.
Çeşitli ilaçlar veya tedavi yöntemleri ile bağışıklık sistemi baskılanan bireyler.
Vücudun bağışıklığının normalden düşük olmasına neden olan hastalıkları olan bireyler. Örneğin; AIDS, diyabet, kronik böbrek, karaciğer hastalığı ve kanser gibi hastalıkları içerir.
Organ nakli yaptıran bireyler.
Tüberküloz Neden Olur?
Tüberküloz günümüzde hala ciddi bir sağlık sorunudur. Dünya Sağlık Örgütü (WHO) tarafından paylaşılan verilere göre dünyadaki hastaların yaklaşık %2,5’i tüberküloz hastasıdır. Hastalık dünyanın tüm ülkelerinde görülmekle birlikte daha çok Güneydoğu Asya ve Afrika’da görülmektedir.
Hastalığın ana nedeni henüz bilinmemekle birlikte çeşitli çevresel faktörlerin etkisi vardır. Ayrıca AIDS gibi bağışıklık sistemini baskılayan hastalıkların görülme sıklığındaki artış, tüberküloz görülme sıklığındaki artışa doğrudan karşılık gelmektedir. Kentleşmenin yüksek olduğu ve insanların sıklıkla birlikte yaşadığı bölgelerde tüberküloz oranları AIDS oranlarını geçmiş durumdadır.
Hastalığın en çok görüldüğü bölge Sahra altı Afrika’dır. Bu bölgenin en önemli yanı, dünyada AIDS insidansının en yüksek olduğu bölge olmasıdır. Bu nedenle AIDS ve benzeri bağışıklığı baskılayıcı hastalıkları olan kişilerde veya doğuştan (veya ilaç kullanımı vb.) nedenlerle bağışıklık sistemi düşük olan kişilerde hastalık olasılığı daha yüksektir.
Tüberküloz Belirtileri Nelerdir?
Genellikle tüberküloz belirtileri genellikle hafif bir seyirle başlar. Hastalık genellikle akciğerleri etkiliyor gibi görünse de duruma göre diğer organ ve dokuları da etkileyebilir. Bu nedenle, bir kişinin yaşadığı semptomlar, virüsün yayıldığı organa bağlı olarak değişebilir. Tüberkülozun ilk belirtileri aşağıda listelenmiştir:
Yaklaşık 20 gün süren ve geçmeyen bir öksürük,
Zamanla artan “kanlı” balgam,
Kişi, kendini yorgun ve halsiz hisseder,
Baş ağrısı ve yüksek ateş,
Yiyecek reddi ve ardından kilo kaybı,
Karın ağrısı,
Şiddetli göğüs ve sırt ağrısı,
Lenf düğümleri uzun süre şiş kalır. Boyun bölgesinde de şişlik görülür.
Halsizliğe ek olarak, kişinin kendisini kırgın hissetmesi ve eklemlerde veya kemiklerde sürekli olarak hissedilen ağrıların yaşanması.
Hastalığın ilerleyen dönemlerinde ilk safhadaki belirtiler şiddetlenir.
Yukarıdaki semptomlar, aktif tüberküloz semptomları yaşayan kişilere aittir. Aktif tüberküloz, bir kişinin bakteri ile enfekte olduğu ve çeşitli semptomlar geliştirebileceği ve virüsü diğer insanlara bulaştırabileceği bir durumdur.
Gizli tüberkülozlu kişilerde hastalık belirtisi görülmez. İnsan vücudunda hastalığa neden olan bakteriler vardır. Ancak hastalık bağışıklık sistemi tarafından baskılanarak vücutta bakterilerin çoğalmasını engeller.
Kişide ciddi semptomlar görülmez. Fakat kişinin vücudunda tüberküloz enfeksiyonu vardır. Bu duruma bağlı olarak da hastalığı teşhis etmek zorlaşır. Ancak hastalık hiçbir belirti göstermese bile tedavi edilmelidir. Gizli tüberküloz durumunda, hastalığın başka bir kişiye bulaşma riski yoktur.
Tüberküloz Tanı Yöntemleri Nelerdir?
Verem Savaş Dispanserleri, ülkemizde tüberküloz tanı ve tedavisinde hizmet veren bir kurumdur. Ayrıca hastalığın teşhis ve tedavisi ile ilgili tüm süreçler tam kapasite çalışan hastanelerde yapılabilmektedir.
Tanı aşamasında öncelikle hastanın fiziksel semptomları değerlendirilir. Kişinin balgamındaki tüberküloz basilini tespit etmek için hemen tüberküloz testi yapılır. Bu muayenelere ek olarak kişinin akciğerlerinin durumunu belirlemek için göğüs röntgeni çekilir.
Hastalığın kesin teşhisi için; kişiden alınan balgam mikroskop altında incelenir, basilin yeri gösterilir ve çoğaltılır. Böyle durumlarda hastalığın teşhisi zor değildir ve cerrahi müdahale gerektirmez.
Tüberküloz Tedavisi Nasıl Olur?
Günümüzde tüberküloz hastalığının tedavisi için birçok farklı yöntem bulunmaktadır. Tedavi yöntemlerinin yanı sıra sağlıklı beslenme, sık dinlenme ve uzun süreli sanatoryum tedavisi hastalığa karşı oldukça etkilidir. Hastalığın tedavisi sadece bu yöntemlere bağlı kalınmamalı, ilaç kullanımına da önem verilmelidir.
Tedavi sürecinde aynı anda dört farklı ilaç türü kullanılarak mikropların gelişmesi ve üremesi engellenmeye çalışılır. Hastalığın tedavisi uzun sürebilir. Tedavinin ilk 2 ayında ilaç kullanımı fazladır. Tüberküloz tedavisinin 2. ayından sonra kişinin durumu genellikle düzelir ve ilaç sayısı azaltılır.
Kişi reçete edilen ilaçları düzenli ve zamanında almalıdır. Böylece hastalığın ilerleme hızı yavaşlar, semptomlar azalır ve diğer insanlara bulaşma olasılığı azalır. Genellikle tedavi süreci 6 aydan fazladır. Mikropların vücuttan atılması daha kısa sürse de vücutta enfeksiyon kapma riski göz ardı edilmemelidir.
Tüberküloz tedavisinde ilacın düzenli kullanımı çok önemlidir. İlaç kullanımına ara verildiği durumlarda hastalığın iyileşmeme ihtimali yüksektir. Tedaviyi bırakmayan kişilerde iyileşme oranı çok daha yüksektir.
Genellikle tüberküloz tedavisi ayaktan yapılır. Kişinin hastaneye yatırılmasına gerek yoktur. Ancak hastanın durumuna göre hastaneye yatırılması gerekebilir. Solunum güçlüğü çeken, sık balgamlı kan gelen, ilaç tedavisine yetersiz yanıt veren veya tüberküloz dışında ciddi hastalıkları olan kişiler hastaneye kaldırılabilir.
Tüberküloz Bulaşıcı Mı? Tüberküloz Nasıl Bulaşır?
Tüberküloz, bulaşma hızı oldukça yüksek bir enfeksiyon hastalığıdır. Akciğerlerinde veya boğazında aktif tüberkülozu olan hasta kişiler, aynı ortamda bulunan diğer kişiler; nefes alabilir, öksürebilir ve hapşırabilir. Bu nedenle, hastalığın bir kişiden diğerine bulaşması için doğrudan temas gerekli değildir.
Resim Tumisu tarafından Pixabay ‘a yüklendi