Lösemi (Kan Kanseri) Nedir?
İnsanlarda kan kanseri olarak da bilinen lösemi, vücudu korumaktan sorumlu beyaz kan hücrelerinin (akyuvarların) bir alt tipi olan lenfositlerin işlevlerinin bozulması ile oluşan karakterize bir hastalıktır. Bu durum genellikle kemik iliğinde oluşur. Vücutta meydana gelen çeşitli reaksiyonlar sonucunda kemik iliği hücrelerinin gelişimi durur, çoğalma hızı kontrol edilemez hale gelir ve bu durum zamanla diğer organlara da yayılır.
Löseminin ana etkilerini anlamak için öncelikle kemik iliğinin ne yaptığını anlamak gerekir. Kemik iliği vücutta kan hücrelerinin yani lenfositlerin, beyaz kan hücrelerinin ve trombositlerin oluştuğu süngerimsi bir yapıya sahiptir. Dolayısıyla bu süngerimsi yapının ürettiği kan hücreleri doğrudan kana karışır ve vücudun sağlıklı çalışması için hayati önem taşır.
Ayrıca kemik iliğinde üretilen beyaz kan hücreleri vücudun bağışıklık sisteminin en önemli yapı taşlarından biridir. Beyaz kan hücreleri (akyuvar) olarak adlandırılanlar, vücudu dışarıdan gelebilecek bakteri, virüs, mantar veya parazit gibi zararlı mikroorganizmalardan korur ve yapısı zarar görmüş hücreler uzaklaştırılır.
Ancak beyaz kan hücreleri sadece kemik iliğinde değil diğer organlarda da oluşabilmektedir. Ancak kemik iliği yapısında meydana gelebilecek hasar, kişinin bağışıklığını ciddi şekilde azaltabilir ve vücudun dengesini bozabilir. Lösemili kişilerde kemik iliği dışında vücudun her organında sorunlar görülmeye başlar. Çünkü hastalık tüm lenfatik sistemi etkiler. Ancak tedavi edilmezse kötüleşen bir seyir izler. Bu nedenle lösemi göz ardı edilebilecek bir hastalık değildir.
Bu bilgilere ek olarak, bazen lösemi olgun beyaz kan hücrelerinde kontrolsüz bir artıştan kaynaklanır. Bu durumda, lösemi kronik olabilir ve doğası gereği yavaş ilerleyebilir. Bunun tersi, yetersiz beyaz kan hücrelerinin kontrolsüz çoğalmasından kaynaklanan lösemidir. Bu vakalar; önceki tipin aksine, kronik değil akut olarak adlandırılır. Bunlar hızla gelişen lösemi vakaları olmasına rağmen, kısa sürede insan vücudunda ortaya çıkan ciddi semptomlara neden olabilirler.
Lösemi Nedenleri Nelerdir?
Löseminin kesin nedeni bilinmemektedir. Ancak vücutta hastalığa neden olan çeşitli viral, genetik, immünolojik veya genetik faktörlerin olduğuna inanılmaktadır. Ayrıca çevresel faktörler de hastalığın gelişiminde rol oynayabilir.
Bu faktörler arasında yüksek miktarda radyasyona maruz kalma, endüstriyel sektörde sıklıkla kullanılan benzen gibi kimyasallara maruz kalma, diğer hastalıklar için kullanılan ilaçlar (kemoterapi gibi), virüsler hatta Down sendromu gibi ciddi genetik bozukluklar yer alabilir.
Akut lenfoblastik löseminin ana nedenlerinden biri ağır radyasyona maruz kalmak gibi görünmektedir. Çünkü bu tip lösemi, nükleer patlama bölgelerine yakın coğrafi bölgelerde yaşayan insanlarda daha sık görülür. Bu nedenle en dikkatli olunması gereken grup hamile annelerdir. Ayrıca endüstriyel ürünlerde sıklıkla bulunan benzen, sigara dumanında da bulunur. Bu nedenle sigara içmek de hastalığın gelişimi için önemli bir risk faktörüdür.
Akut miyeloid lösemi insidansı yaşla doğru orantılı olarak artmaktadır. Akut miyeloid lösemi teşhisi konan kişilerin ortalama yaşı 68 olduğundan, bu durum hastalığın ortalama yaşına da yansır. Ayrıca sigara dumanına maruz kalma ve Down sendromu gibi genetik bozukluklar da risk faktörleri olarak görünmektedir.
Bununla birlikte, başka bir faktör mutasyona uğramış Philadelphia kromozomu 22’dir. Bu durum, kronik miyeloid lösemili 10 hastanın 9’unda görülür. Bu kromozom üzerinde bulunan BCR – ABL geni vücuttaki kan hücresi üretim sisteminin üretim mekanizmasına müdahale ederek kontrolsüz bir şekilde çoğalmalarına neden olur. Bu, insanlarda kronik lösemi gelişimine neden olabilir.
Yukarıdaki bilgilerden hareketle löseminin ortaya çıkmasının birçok farklı nedeni olduğu görülebilir. Bu nedenle kendini hastalıktan korumak ve en az hasarla yaşamak için kişinin düzenli olarak kontrolden geçmesi ve vücudundaki semptomları izlemesi gerekir.
Lösemi Belirtileri Nelerdir?
Lösemi, beyaz kan hücrelerinin yapısını, üretimini ve gelişimini bozan bir hastalıktır. Bu nedenle vücudun bağışıklık sisteminde zamanla artan işlev bozuklukları meydana gelir. Hastanın bağışıklık sistemi zayıftır ve bunun sonucunda çeşitli enfeksiyon ve hastalıklara neden olur.
Yetişkinlerde löseminin en sık görülen semptomları; şiddetli halsizlik, solgunluk ve kısa süreli yorgunluktur. Bu genellikle anemiden kaynaklanır. Bu belirtilerden sonra hastanın nefes darlığı yaşaması da olasıdır. Hastalığın belirtileri genellikle diğer kemik hastalıklarına benzer bir seyir gösterir.
Diş etlerinde, burunda ve genellikle insan derisinde çeşitli morluklar veya kanamalar görülebilir. Kanamaya ek olarak, çeşitli deri döküntüleri de yaygındır. Bir kişi anoreksiya (yeme bozukluğu) yaşayabilir. Sonuç olarak, lösemi hastaları sıklıkla kilo verir.
Kişi ani gece terlemeleri ile uyanabilir. Bununla birlikte, çabuk geçmeyen ve genellikle yüksek ateşin eşlik ettiği enfeksiyonların ortaya çıkması muhtemeldir. Ayrıca kemik ve eklem ağrıları, lenf düğümlerinde büyüme (genellikle boyun ve koltuk altlarında), diş etlerinde ve midede şişlik gibi belirtiler ortaya çıkabilir.
Çoğu durumda, bu tür semptomlar akut lösemi başlangıcının bir işaretidir ve hastanın kısa sürede tedavi edilmesi gerekir.
Löseminin Evreleri Nelerdir?
Löseminin vücutta ne düzeyde ilerlediğini bulmak için kişinin semptomları ve hasarın meydana geldiği bölge analiz edilir. Hastalığın evresini belirlemek için göğüs röntgeni çekilir, kaburgalar ve akciğerler incelenir. dolayısıyla bilgisayarlı tomografi ve MR gibi görüntüleme yöntemleri sıklıkla kullanılmaktadır.
Akciğerlere ek olarak vücudun diğer kısımları da incelenebilir. Bu evrelerden sonra genellikle hastalığın evresini belirlemek için yeterli veri bulunur. Lösemi evrelerinin genel özellikleri aşağıda verilmiştir:
Aşama 0: Bu aşamada ciddi bir semptom görülmez. Semptomlar genellikle rastgele ortaya çıkar. Kan ve kemikteki mutlak lenfosit sayısında kısmi bir artış vardır.
Aşama 1: Bir önceki aşamaya kıyasla mutlak lenfosit sayısı artmıştır. Bu aşamada lenf düğümleri büyür ve gelişir.
Aşama 2: Lenf bezlerinin yanı sıra vücudun diğer bölgelerinde de belirtiler ortaya çıkar. En belirgin semptom genişlemiş bir dalaktır.
Aşama 3: Anemi belirtileri ortaya çıkmaya başlar. Bu durum kişide ciddi halsizlik, yorgunluk ve bitkinliğe neden olabilir.
Aşama 4: Trombosit sayısında azalmalar görülür.
Lösemi Tanısı Nasıl Konur?
Lösemi teşhisi koymak oldukça zor bir süreçtir. Çünkü basit bir fizik muayene yerine birçok farklı uygulamaya ve laboratuvar testlerine ihtiyaç duyulmaktadır. Hastalığın evresini ve türünü belirlemenin tek yolu budur. İlk aşamada kişi fiziksel olarak muayene edilir. Bu muayene ile insan vücudunda anemi belirtileri bulunmaya çalışılır.
Ayrıca lenf düğümleri, karaciğer ve dalak gibi organlarda genişleme olup olmadığı kontrol edilir. Fizik muayeneden sonra kişiye çeşitli laboratuvar tetkikleri yapılır. Laboratuvarda; kan sayımı, karaciğer testleri ve benzeri testler yapılır. Kişinin kemik iliğinden bir örnek de alınabilir.
Ayrıca lösemili hastalarda miyeloidden şüphelenildiğinde, kan hücrelerinin kontrolsüz bir şekilde çoğalmasını sağlayan BCR-ABL genini belirlemek için çeşitli genetik testler yapılabilir.
Lösemi Tedavisi Nasıl Yapılır?
Lösemi tedavisi çok ciddi bir iyileşme sürecini içerir. Tedavi sürecine birçok farklı alandan doktorlar katılmaktadır. Bu işlemler tam donanımlı bir hastanede yapılmalıdır. Lösemi günümüzde geliştirilen tedavi yöntemleri ile tedavi edilebilen bir hastalıktır. Lösemi tedavi yöntemleri arasında kemoterapi en yaygın olarak kullanılan yöntemdir.
Kemoterapi sürecinde kişi düzenli ilaç alır ve bu süreç yaklaşık 2 yıl sürer. Kemoterapiye ek olarak radyoterapi de aynı anda yapılabilir. Ancak kemik iliği nakli de iyi bir tedavi seçeneğidir.
Tedavi süreci kişinin sahip olduğu lösemi tipine göre değişir. Kronik lösemili kişilerde hastalığın seyri daha yavaştır. Genellikle bu hastalar destek tedavisi uygulanır. İleri evredeki hastalara sahip oldukları lösemi evresi için ilaçlar verilir. Akut lösemili kişiler destek tedavisi yerine doğrudan hedefe yönelik tedavi alırlar.
Resim Parentingupstream tarafından Pixabay ‘a yüklendi